ΗΓΕΤΕΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΙ ΤΩΝ ΠΕΡΙΣΤΑΣΕΩΝ

Οι αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής, με αφορμή την ως τώρα στάση που είχαν επιδείξει οι ηγέτες της ευρωζώνης, ήταν οι αναμενόμενες. Μεγάλος κερδισμένος της Συνόδου ήταν αδιαμφισβήτητα η Άνγκελα Μέρκελ η οποία υποχρέωσε τα κράτη – μέλη της ευρωζώνης να υιοθετήσουν το σφιχτό ‘γερμανικό κοστούμι’ αν θέλουν να παραμείνουν στο κοινό νόμισμα. Τα κράτη – μέλη θα υποχρεωθούν πλέον σε μια σκληρή δημοσιονομική πειθαρχία, ενώ στον αντίποδα δεν υπάρχει καμία αναφορά στη δημιουργία ανάπτυξης στα συμπεράσματα των Ευρωπαίων ηγετών. Γίνεται λόγος για την αναγκαιότητα ενός νέου δημοσιονομικού συμβολαίου καθώς και για ενισχυμένο συντονισμό σε θέματα οικονομικής πολιτικής. Ακόμα, αναφέρεται η ανάγκη για ενίσχυση των διαθέσιμων εργαλείων σταθερότητας ώστε να αντιμετωπιστούν οι βραχυπρόθεσμες προκλήσεις. Όλα αυτά έχουμε επαναλάβει πως έπρεπε από καιρό να έχουν θεσπιστεί, όμως οι αποφάσεις της Συνόδου ουδεμία ρήξη πραγματοποιούν με τις αγορές. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι στο κείμενο αποφάσεων δεν υπάρχει καμία αναφορά για μια προοπτική έκδοσης ευρωομολόγων έστω «σε βάθος χρόνου», μέτρο που πρότειναν ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν βαν Ρόμπαϊ και ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζοζέ Μπαρόζο και το απέρριψε αμέσως η Α. Μέρκελ.
Στα συμπεράσματα της Συνόδου τονίζεται ότι πλέον οι προϋπολογισμοί των κρατών-μελών πρέπει να είναι ισοσκελισμένοι ή πλεονασματικοί. Η αρχή αυτή θα θεωρείται ότι τηρείται αν το ετήσιο διαρθρωτικό έλλειμμα δεν υπερβαίνει το 0,5 % του ονομαστικού ΑΕΠ. Ο κανόνας αυτός θα περιληφθεί στα νομικά συστήματα των κρατών-μελών σε συνταγματικό ή ισοδύναμο επίπεδο και θα περιλαμβάνει διορθωτικό μηχανισμό, ο οποίος θα ενεργοποιείται σε περίπτωση απόκλισης. Αναγνωρίζεται ακόμα, η δικαιοδοσία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου να επιβεβαιώσει τη μεταφορά του κανόνα αυτού σε εθνικό επίπεδο. Επίσης, θα ενισχυθούν οι κανόνες που διέπουν τη διαδικασία δημιουργίας υπερβολικού ελλείμματος. Μόλις η Επιτροπή διαπιστώνει ότι ένα κράτος-μέλος έχει παραβιάσει το όριο του 3% του ΑΕΠ, θα ακολουθούν αυτόματα κυρώσεις, εκτός αν αντιταχθεί ειδική πλειοψηφία των κρατών-μελών της ευρωζώνης. Ο ορισμός του κριτηρίου του χρέους (60% του ΑΕΠ) θα πρέπει να κατοχυρωθεί στις νέες διατάξεις. Επιπροσθέτως, ο νέος Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας θα τεθεί σε ισχύ τον Ιούλιο 2012, ενώ τον προσεχή Μάρτιο θα επανεξεταστεί η επάρκεια του συνολικού ανωτάτου ορίου του EFSF|ΕΜΣ που ανέρχεται σε 500 δισ. ευρώ.
Οι παραπάνω αποφάσεις δεν μοιάζουν ικανές να πραγματοποιήσουν ρήξεις και να βάλουν φρένο στις αγορές και στους κερδοσκόπους. Η αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία αναμένεται να φέρει περισσότερους φόρους, ανεργία και εν τέλει περιθωριοποίηση των αδύναμων κρατών και άνοιγμα της ψαλίδας πλουσίων και μικρομεσαίας τάξης σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αντί για την τιθάσευση των αγορών και την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, επελέγη ο εγκλεισμός της Ευρώπης σε διαρκή δημοσιονομική τροχιά , επισημοποιήθηκε η νεοφιλελεύθερη πολιτική και η απόρριψη κάθε μέτρου που θα μπορούσε να ανακόψει την κρίση και να λειτουργήσει υπέρ των πολλών. H Σύνοδος κορυφής δεν έβγαλε σχέδιο ενίσχυσης της ΕΕ και της ευρωζώνης. Είναι μια ακόμα απόφαση κατώτερη των περιστάσεων και δείχνει για ακόμη μια φορά ξεκάθαρα ότι η Ευρωπαϊκή ηγεσία είναι απούσα σε μια τόσο σημαντική στιγμή για το μέλλον της Ευρώπης και του Ευρώ. Εάν επιμείνουν σε αυτό το δρόμο το δίδυμο Μέρκελ - Σαρκοζί, απειλείται όχι μόνο η κοινωνική συνοχή, αλλά και το εγχείρημα της ευρωζώνης.

ΕΙΝΑΙ ΕΦΙΚΤΗ Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΝΕΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ;

Οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις που έχουν δει το φως της δημοσιότητας δείχνουν τα ποσοστά του δικομματισμού σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, πιστοποιούν τη ραγδαία άνοδο της Αριστεράς και την ταυτόχρονη καθίζηση του ΠΑΣΟΚ ενώ το σενάριο για ένα μελλοντικά πολυκομματικό κοινοβούλιο φαντάζει πολύ πιθανό. Αθροιζόμενα όλα τα παραπάνω δεδομένα, μαζί και με τα εσωκομματικά προβλήματα που ταλανίζουν τη ΝΔ και σε μεγαλύτερο βαθμό το ΠΑΣΟΚ, έχουν φέρει στο προσκήνιο της καθημερινής ατζέντας συζητήσεις περί της δυνατότητας ή μη, σχηματισμού νέου πολιτικού κόμματος. Αυτή η συζήτηση έχει πυροδοτηθεί και από έναν άλλο ιδιαίτερα σημαντικό παράγοντα: το κόμμα του ‘κανένα’ αλλά και η αδιευκρίνιστη ψήφος κερδίζουν συνεχώς έδαφος. Μια ολοένα αυξανόμενη μερίδα πολιτών στην ερώτηση «ποιο κόμμα είναι ικανό να βγάλει τη χώρα από την κρίση» απαντά «κανένα». Κάποιος μπορεί βεβιασμένα να θεωρήσει την παραπάνω απάντηση των πολιτών ως μια ένδειξη αδιαφορίας ή μια τάση για αποχή από τις ερχόμενες εκλογές. Όμως η αλήθεια είναι ότι εδώ και αρκετούς μήνες η νομιμοποίηση και η αποδοχή του πολιτικού συστήματος αγγίζουν μηδενικά ποσοστά στην ελληνική κοινωνία.
Η Ελλάδα, μια χώρα με ισχυρότατη μεταπολεμική παράδοση κοινοβουλευτικής ιδεολογίας των μαζών, περνάει σταδιακά στο αντίθετο άκρο, αυτό της απονομιμοποίησης των κοινωνικών αντιπροσωπευτικών οργανώσεων και θεσμών. Είτε οι θεσμοί αυτοί είναι τα κόμματα, είτε τα συνδικάτα, είτε ακόμα και η τοπική αυτοδιοίκηση. Όλοι εκείνοι που μιλούν για το τέλος της Μεταπολίτευσης και του υπάρχοντος κομματικού συστήματος, εκφράζουν ταυτόχρονα το αίτημα για μια νέα μεταπολίτευση. Με άλλα λόγια, εκφράζουν την ανάγκη για τη χάραξη μιας νέας πολιτικής και θεσμικής οργάνωσης του κράτους και της οικονομίας και για μετασχηματισμό της κοινωνίας που όλα αυτά μαζί θα λειτουργήσουν λυτρωτικά για τη χώρα. Με μια πρώτη ματιά, μπορεί κανείς να συμπεράνει ότι η καταφανέστατη κρίση πολιτικής εκπροσώπησης που εκτυλίσσεται προσφέρει μια ασφαλή βάση για τη συγκρότηση νέων πολιτικών δυνάμεων ή κομμάτων, καθώς ευρύτερες κοινωνικές ομάδες κινούνται πλέον ως φαίνεται εκτός της παραδοσιακής πολιτικής εκπροσώπησης. Ωστόσο, δεν συνεπάγεται ότι όποια πολιτικά κόμματα δημιουργηθούν αυτομάτως θα αλλάξουν τη σημερινή μορφή της κομματικής γεωγραφίας.
Το μέγεθος του «κύματος δυσαρέσκειας» στο εσωτερικό του ελληνικού πολιτικού συστήματος έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις. Η δυσπιστία δεν προέρχεται μόνο από τα «συνήθη άκρα» του πολιτικού συστήματος, αλλά προέρχεται και από ομάδες που χαρακτηρίζονται από έναν ήπιο προοδευτισμό ή συντηρητισμό και, κατά μια έννοια, βρίσκονται στη συστημική καρδιά της ελληνικής κοινωνίας. Η δυσαρέσκεια προέρχεται από το σύνολο του πολιτικού φάσματος, είναι διακομματική και διαταξική. Δεν είμαστε σε θέση να μπορούμε να πούμε αν πρέπει ή όχι να δημιουργηθεί ένα νέο κόμμα. Αυτό εξάλλου προκύπτει από τις αναγκαιότητες της ίδιας της κοινωνίας και όχι από τα καπρίτσια και τις αρχηγικές τάσεις επίδοξων σωτήρων. Όμως για να μπορέσει να σταθεί ένας νέος πολιτικός σχηματισμός, θα πρέπει να πληροί τρεις ικανές και αναγκαίες προϋποθέσεις: να έχει χαρισματική πολιτική ηγεσία, να παράγει έναν καινοτόμο και ριζοσπαστικό προγραμματικό λόγο, και τέλος να μην έχει ένα οργανωτικό μέγεθος που θα το καθιστά αρτηριοσκληρωτικό. Η τριπλή αυτή συνθήκη είναι η βάση για τη μακροημέρευση ενός πιθανού νέου κόμματος. Διότι δεν πρέπει να λησμονούμε ότι αρκετά κόμματα, θέλοντας ενδόμυχα να παραμείνουν συνεχιστές των υφιστάμενων κομμάτων και πιστοί αντιγραφείς τους εμφανίστηκαν και εξαφανίστηκαν πιο γρήγορα απ’ ότι θα περίμενε και ο πιο πιστός οπαδός του δικομματισμού.