ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΟΙΚΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Η πρόσφατη υποβάθμιση της πορτογαλικής οικονομίας κατά δυο βαθμίδες, φέρνει ξανά στο προσκήνιο τη συζήτηση περί αξιοπιστίας και δράσης των διαβόητων οίκων αξιολόγησης. Εκτός της Πορτογαλίας, η οικονομία της χώρας μας έχει περάσει τα πάνδεινα από αυτούς τους οίκους. Οι οίκοι αξιολόγησης έχουν την «ψυχολογία της αγέλης» και πίσω από βαρύγδουπες εκθέσεις στην ουσία επαναλαμβάνουν εκτιμήσεις, κάνουν προβλέψεις και καταλήγουν σε συμπεράσματα ήδη ειπωμένα. Όταν ο ΟΟΣΑ και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προχωρούν σε κάποιες ανακοινώσεις – εκτιμήσεις, μετά από κάποιες μέρες έρχονται οι γραφειοκράτες των οίκων αξιολόγησης και λένε τα ίδια πράγματα με σαφώς πιο απαισιόδοξο και απειλητικό τρόπο. Οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης δεν έχουν και το καλύτερο παρελθόν: έχουν κατηγορηθεί πολλάκις ότι βρίσκονταν και συνεχίζουν να βρίσκονται σε συνδιαλλαγές με τις τράπεζες και επηρεάζουν τις αναφορές των τελευταίων. Με τον τρόπο αυτό επηρεάζονται άμεσα οι επενδυτές, η συμπεριφορά των μετοχών και γενικότερα των αγορών και έτσι μπορεί να προκληθεί μια οικονομική κρίση. Όπως συνέβη. Οι οίκοι αξιολόγησης, κατηγορήθηκαν επίσης ότι απέκρυψαν συστηματικά και προφανώς συνειδητά, τα σημάδια της πιστωτικής κρίσης που ξέσπασε τον Αύγουστο του 2007. Τα συστήματα βαθμολόγησης των διεθνών οίκων αξιολόγησης, όσα αμαρτωλά και αν είναι, έχουν την ικανότητα πρόβλεψης μιας οικονομικής κατάρρευσης. Για τον λόγο αυτό, τα στελέχη των οίκων σίγουρα γνώριζαν άλλα δεν προειδοποίησαν. Εκ του αποτελέσματος λοιπόν, κρίνονται αναποτελεσματικοί στην έγκαιρη διάγνωση οικονομικών κρίσεων και προβλημάτων πτώχευσης. Εκτός από τη σιγή τους στην οικονομική κρίση που ξέσπασε, το πρόσφατο παρελθόν μας δίνει αρκετά παραδείγματα για του λόγου το αληθές: Οι οίκοι αξιολόγησης, το Δεκέμβριο του 2001, προέτρεπαν την αγορά μετοχών της ενεργειακής εταιρείας Enron, μόλις τέσσερις μέρες πριν την πτώχευσή της. Ακόμα, λίγους μήνες πριν καταρρεύσει η οικονομία της Ισλανδίας οι οίκοι αξιολόγησης την είχαν αναβαθμίσει.
Οι οίκοι αξιολόγησης είναι ακατάλληλοι να βαθμολογούν τις επιδόσεις των οικονομιών, αφού και οι ίδιοι δεν έχουν «καθαρό» παρελθόν. Αντιθέτως έχουν και έναν διττό ρόλο που κινείται στα όρια του ασυμβίβαστου: αξιολογούν τα χρηματοπιστωτικά προϊόντα και ταυτόχρονα παρέχουν υπηρεσίες συμβούλου στις επιχειρήσεις που τα εκδίδουν. Οι οίκοι αξιολόγησης με μια τους εκτίμηση, μπορούν σε ένα βράδυ να καταστρέψουν μια εθνική οικονομία. Όταν όμως μια τους γνωμάτευση δεν επαληθευτεί, πρέπει να καταστεί νομικά δυνατή η δίωξή τους για αστική ευθύνη. Από τη στήλη αυτή έχουμε αρκετές φορές προτείνει την ανάγκη άμεσης δημιουργίας ενός Ευρωπαϊκού Ιδρύματος Αξιολόγησης Πιστοληπτικής Ικανότητας, που θα λειτουργούσε ως αντίπαλο δέος στους «μεγάλους τρεις» (Moody's, Fitch, Standard & Poor's). Οι τρεις αυτοί οίκοι ελέγχουν πάνω από το 95% της παγκόσμιας αγοράς πιστοληπτικής αξιολόγησης. Με λίγα λόγια, αποτελούν ένα παγκόσμιο ολιγοπώλιο, το οποίο δεν λογοδοτεί πουθενά, σημειώνει δισεκατομμύρια δολάρια κέρδη στην πλάτη των οικονομιών, και καλλιεργεί συνειδητά σχέσεις διαπλοκής μεταξύ στελεχών, τραπεζιτών, επενδυτών και εταιριών.
Οι οίκοι αξιολόγησης είναι οι σύγχρονοι εκφραστές του άκρατου νεοφιλελευθερισμού και η δύναμή τους είναι ανεξέλεγκτη. Η υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας μιας χώρας μεταφράζεται άμεσα σε κλυδωνισμούς στην αγορά χρήματος, σε αύξηση του κόστους δανεισμού, σε ενδεχόμενη προσφυγή στο μηχανισμό στήριξης και σε περαιτέρω επώδυνα μέτρα σε μισθωτούς, αύξηση της ανεργίας κτλ. Με λίγα λόγια μια υποβάθμιση, υποβαθμίζει ταυτόχρονα τη ζωή των πολιτών μιας χώρας αλλά και την ίδια τη χώρα για πολλά χρόνια. Για όλους τους παραπάνω λόγους πρέπει να μπει ένα φρένο στη δράση των οίκων αξιολόγησης. Και αυτό μπορεί να γίνει μόνο με τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού πραγματικά ανεξάρτητου οίκου, ο οποίος μετά από εξονυχιστική έρευνα, βασιζόμενος και στα στοιχεία της Eurostat, θα προχωρά σε έγκαιρες εκτιμήσεις για την πορεία των εθνικών οικονομιών της ευρωζώνης.