Η ΠΟΛΥΣΥΝΘΕΤΗ ΒΙΑ

Η βία στη χώρα μας βρίσκεται σε έξαρση. Γκαζάκια σε σπίτια δημοσιογράφων, επίθεση με καλάσνικοφ στα γραφεία της ΝΔ, τοποθέτηση εκρηκτικών μηχανισμών, δολοφονίες μεταναστών, και άλλα πολλά περιστατικά τα οποία δεν βλέπουν το φως της δημοσιότητας, συνθέτουν ένα μωσαϊκό βίαιης συμπεριφοράς ιδιαιτέρως ανησυχητικό για τον τόπο. Από τον Οκτώβριο του 2009, στην ελληνική κοινωνία, λόγω των ραγδαίων και ριζικών αλλαγών που έχει επιβάλλει το μνημόνιο σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής, πραγματοποιείται ένας έντονος κοινωνικός μετασχηματισμός, ο οποίος τροφοδοτεί και τον αναβρασμό. Εκτός αυτού, η ακροδεξιά ρητορική έχει μπει για τα καλά στη δημόσια σφαίρα και καθημερινότητα. Η βία που εκπορεύεται από μεμονωμένα άτομα ή ομάδες, χαρακτηρίζεται από πολλούς ως υποκειμενική βία. Η υποκειμενική βία, όμως, είναι απλά το πιο φανερό σκέλος ενός τρίπτυχου, που συμπεριλαμβάνει και άλλα δύο είδη αντικειμενικής βίας. Σε πρώτο επίπεδο, υπάρχει η «συμβολική βία» η οποία ενσωματώνεται στην γλώσσα και στις διάφορες μορφές της. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ο σεξιστικός λόγος, το βρίσιμο και γενικά σε όλες οι περιπτώσεις όπου αναπαράγονται σχέσεις κοινωνικής κυριαρχίας. Κατά ένα δεύτερο επίπεδο, υπάρχει αυτό που ονομάζουν αρκετοί ερευνητές ως «συστημική» βία. Η συστημική βία είναι αυτή, σύμφωνα με τον φιλόσοφο Σλαβόι Ζίζεκ, που προκύπτει από τις καταστροφικές συνέπειες της μη ομαλής λειτουργίας των οικονομικών και πολιτικών συστημάτων. Η έξαρση της βίας στη χώρα μας, είναι ένα φαινόμενο εξαιρετικά πολυσύνθετο, το οποίο βεβαίως δεν λύνεται, ούτε καν εξηγείται, απλώς και μόνο από την καθολική καταδίκη του. Συνεχώς παρατηρούμαι την ανάπτυξη ενός ιδιότυπου λαϊκισμού γύρω από την θεματική της βίας. Μέρη αυτού του φαινομένου είναι απ’ τη μια η τρικομματική κυβέρνηση, και από την άλλη η αξιωματική αντιπολίτευση. Η κυβέρνηση συνεχώς εγκαλεί το ΣΥΡΙΖΑ να καταδικάσει τα διάφορα περιστατικά βίας: από την τοποθέτηση εκρηκτικών μηχανισμών, μέχρι και τις διάφορες καταλήψεις αναρχικών που λαμβάνουν χώρα σε αρκετά δημόσια κτήρια. Ο ΣΥΡΙΖΑ από την πλευρά του καταδικάζει με τον δικό του παραδοσιακό τρόπο τη βία και αυτομάτως κατηγορεί την κυβέρνηση για τη διαμόρφωση μιας οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής, η οποία τροφοδοτεί τη βία. Και μέσα σε όλα αυτά υπάρχουν οι Ανεξάρτητοι Έλληνες και η Χρυσή Αυγή, οι οποίοι με την ακραία, συνομωσιολογική ρητορική τους, επιδιώκουν, και εν μέρει πετυχαίνουν, τον φανατισμό του κοινωνικού συνόλου. Με άλλα λόγια, τα κόμματα κατηγορούν εκατέρωθεν το ένα το άλλο, καταδικάζουν με τον δικό τους τρόπο τη βία, πυροδοτούν μια ρητορική πόλωσης, και στο διά ταύτα, δείχνουν ανήμπορα να εξηγήσουν το φαινόμενο της βίας που όλο και γιγαντώνεται. Στο σημείο αυτό, πρέπει να γίνει ένας σημαντικός διαχωρισμός: Είναι άλλο πράγμα η τρομοκρατική τυφλή βία, η οποία έχει ταλαιπωρήσει για δεκαετίες και συνεχίζει να ταλαιπωρεί τη χώρα, και τελείως διαφορετικό φαινόμενο η καθημερινή βίαιη (όχι κατ’ ανάγκη σωματική) που υιοθετείται από όλο και περισσότερους συνανθρώπους μας. Σχεδόν όλοι, θεωρούμε ότι το ‘’σύστημα’’ και οι πολιτικές οι οποίες εφαρμόζονται είναι άδικες για το μεγαλύτερο κομμάτι του κοινωνικού συνόλου. Είναι πάρα πολλοί εκείνοι οι οποίοι νιώθουν εγκλωβισμένοι και καταπιεσμένοι. Όταν λοιπόν ένα σύστημα πολιτικής παράγει αδικία, πόνο και απογοήτευση για τους ανθρώπους, την ίδια στιγμή είναι πολύ πιθανό να τους οδηγήσει στην υιοθέτηση διαφόρων μορφών αντι -βίας. Σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο, η βίαιη συμπεριφορά των απογοητευμένων δεν συνιστά επιλογή, αλλά συνέπεια και αποτέλεσμα. Η βία, κυρίως η ατομική, προκύπτει από πολλούς ψυχολογικούς παράγοντες και σε πολλές περιπτώσεις είναι μη αντιμετωπίσιμη. Αν τις περισσότερες φορές παρουσιάζεται από τα μέρη του συστήματος ως επιλογή, τότε αποσιωπούνται τα πραγματικά αίτιά της. Πολύ σημαντική είναι η βία που είναι σύμφυτη στις σχέσεις εκμετάλλευσης, η βία που παράγει τη φτώχεια και καθιστά περιττό ένα κομμάτι της ανθρωπότητας. Εκτός αυτής, υπάρχει και η καθημερινή βία (ανεργία, φτώχεια, ευέλικτες εργασιακές σχέσεις κλπ), και ακριβώς αυτό είναι που μετατρέπει την θλίψη και την απογοήτευση σε αντι-βία. Σαφώς και η ειρηνική δράση είναι η ενδεικτική μορφή διεκδίκησης, όμως δεν πρέπει κανείς να κλείνει τα μάτια και να κρύβει κάτω από το χαλί τις πολυσύνθετες εκφάνσεις της βίας. Όσο ένα φαινόμενο απλώς καταγγέλλεται και δεν ερευνάται σε βάθος, τόσο θα μεγαλώνει.