ΤΟ ΦΑΝΤΑΣΜΑ ΤΟΥ ΘΑΤΣΕΡΙΣΜΟΥ ΠΛΑΝΑΤΑΙ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Ο θάνατος της πρώην Σιδηράς Κυρίας, Μάργκαρετ Θάτσερ, ξεσήκωσε πλήθος συζητήσεων παγκοσμίως: Για την προσφορά της,  την πολιτική κληρονομιά που άφησε, για τις αδυσώπητες κόντρες που δημιούργησε στη Βρετανία και σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο. Η Θάτσερ, όπως κάθε μεγάλη πολιτική προσωπικότητα, είχε φανατικούς υποστηρικτές και ορκισμένους εχθρούς. Αποκορύφωμα του διχασμού που είχε δημιουργήσει στο λαό της Βρετανίας ήταν τα περιστατικά που έλαβαν χώρα στο Νησί μετά τη γνωστοποίηση του θανάτου της: αφενός οι θιασώτες της πολιτικής της θρηνούσαν και έβγαζαν ανακοινώσεις για την πυγμή και τον πατριωτισμό της, αφετέρου όλοι οι υπόλοιποι είχαν στήσει τοπικά πανηγύρια και ένιωθαν απελευθερωμένοι! Ειδικά τα ποδοσφαιρικά γήπεδα της Γηραιάς Αλβιόνας, μετατράπηκαν σε χώρους γιορτής με αφορμή το θάνατο μιας πολιτικού που συγκρούστηκε όσο λίγοι με τον ποδοσφαιρικό χουλιγκανισμό. 

Η Βρετανία της Θάτσερ, ιστορικά τοποθετείτε σε μια περίοδο κοσμογονικών αλλαγών, σε μια δωδεκαετία που άλλαξε ριζικά τη φυσιογνωμία όχι μόνο της βρετανικής κοινωνίας αλλά και ολόκληρου του πλανήτη, αφού μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα μεταμορφώθηκε κυριολεκτικά το παγκόσμιο πολιτικό αλλά και οικονομικό γίγνεσθαι, με την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και την (θεωρητικά) άνευ όρων επικράτηση του καπιταλισμού και των αγορών. Η Μάργκαρετ Θάτσερ ήταν από τους σημαντικότερους παράγοντες της διαμόρφωσης αυτού του νέου παγκόσμιου τοπίου, διότι δεν πρέπει να ξεχνάμε το ρητό της για την μη ύπαρξη εναλλακτικής επιλογής απέναντι στον νεοφιλελευθερισμό. Ακόμα, το όνομα της Θάτσερ ταυτίστηκε με τον περιορισμό του κράτους, την απελευθέρωση των αγορών και τις ιδιωτικοποιήσεις και από τότε η λέξη ‘Θατσερισμός’ είναι πολλών νοημάτων, λέξη η οποία ουσιαστικά οριοθετεί ιδεολογικά τον νεοφιλελευθερισμό. Η λέξη ‘Θατσερισμός’, δηλαδή  το δόγμα που συνδυάζει τον οικονομικό φιλελευθερισμό και τον κοινωνικό συντηρητισμό , χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στο Marxism Today, το περιοδικό της παλαιάς ρεβιζιονιστική πτέρυγας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Μεγάλης Βρετανίας. 

Η επιμονή της Θάτσερ για κόντρα μέχρις εσχάτων με τα συνδικάτα, ειδικά με τους ανθρακωρύχους, έφερε το διχασμό στη βρετανική κοινωνία. Μπορεί η Βρετανία που παρέδωσε η Θάτσερ να ήταν μια χώρα με θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, με πιο υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα, με πιο ισχυρή θέση στη διεθνή σκακιέρα, όμως από την άλλη ήταν μια χώρα με πιο έντονες τις ανισότητες. Η ανεργία αυξήθηκε, τα συνδικάτα τα οποία μπορούσαν να διεκδικήσουν καλύτερες εργασιακές σχέσης και συνθήκες εργασίας αποδεκατίστηκαν ενώ η αξία της εργασίας έπεσε ραγδαίως, για τον πολύ απλό λόγο ότι αν κάποιος δεν ήθελε να δουλέψει για χ χρήματα, βρισκόταν ένας άλλος που παρακαλούσε να δουλέψει για λιγότερα. Αυτό το μοντέλο βεβαίως είναι που ισχύει πλέον σε πάρα πολλές χώρες. Με την απειλή της απόλυσης, οι εργαζόμενοι υποχρεώνονται να εργαστούν με λιγότερα χρήματα και με όχι και τις καλύτερες συνθήκες. Η πολιτική της Θάτσερ μπορεί να ευνόησε τους αριθμούς της βρετανικής ανάπτυξης, όμως απ’ την άλλη ήταν υπεύθυνη για μεγάλα υπερκέρδη που τα καρπώνονται οι μεγάλες επιχειρήσεις και οι πολυεθνικές. 

Η αλήθεια είναι ότι η Θάτσερ άλλαξε τη Βρετανία  μετατρέποντάς τη σε κοιτίδα της νέας επιχειρηματικότητας, η μεσαία τάξη έζησε καλύτερα, οι ιδιωτικοποιήσεις στην πλειοψηφία τους απέδωσαν. Από την άλλη όμως, δεν ενδιαφέρθηκε για τους φτωχούς, για τους μη προνομιούχους του Λονδίνου και όλης της Βρετανίας. Αντιθέτως, θεωρούσε τους ηττημένους των εκλογών ως χαμένους και καταδικασμένους σε ανέχεια και μιζέρια. Ήταν υπέρμαχος της επικράτησης του ατομισμού και κατακεραύνωνε κάθε συλλογικότητα. Με την επικράτηση της Θάτσερ στα τέλη της δεκαετίας του ’70, ο ‘Θατσερισμός’ όπως τον γνωρίσαμε αργότερα, ενδεχομένως να ήταν ένα μέρος της απάντησης στην κρίση που ταλάνιζε τη Βρετανία. Το άλλο μέρος όμως, και το σημαντικότερο, ήταν ένα ισχυρό κράτος πρόνοιας, η πρόληψη για τους μη έχοντες, η αξιοπρέπεια στους χώρους δουλειάς, η αλληλεγγύη με τα άλλα κράτη. Και δυστυχώς αυτό το σκέλος της λύσης απουσίαζε από τη θατσερική πολιτική. Μπορεί η Θάτσερ να έχασε την πρωθυπουργία το 1990, και πριν λίγες μέρες να έφυγε από τη ζωή, όμως ακόμα και σήμερα ο ΄Θατσερισμός’ είναι αυτός που επικρατεί σε όλη την Ευρώπη, με σχεδόν ίδια χαρακτηριστικά. Η Μέρκελ, ως άλλη Θάτσερ, είναι υπέρμαχος της νεοφιλελεύθερης πολιτικής και του κοινωνικού συντηρητισμού και τα αποτελέσματα είναι γνωστά σε όλη την Ευρώπη τα τελευταία χρόνια.  Ο ‘Θατσερισμός’ ζει και βασιλεύει, και μπορεί πριν αρκετά χρόνια να φάνταζε ως μια πιθανή λύση για τα ευρωπαϊκά προβλήματα, τώρα όμως φαίνεται ξεκάθαρα ότι είναι αυτός υπεύθυνος για την καταστροφική πολιτική τροπή που έχει πάρει η Ευρώπη.