ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΕΑ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ

Ιστορικά, το δίπολο που ταλανίζει το ελληνικό κράτος από τη γέννησή του, είναι η παλινωδία ανάμεσα στο συγκεντρωτισμό και την αποκέντρωση. Το κράτος σήμερα είναι περισσότερο από ποτέ συγκεντρωτικό, γραφειοκρατικό, πελατειακό και αντιαναπτυξιακό. Είναι ένα κράτος το οποίο δεν είναι δίπλα στον πολίτη. Ο συγκεντρωτισμός σημαίνει έλλειψη διαφάνειας και δημοκρατικού ελέγχου. Ο πολίτης είναι αδύνατον να παρακολουθήσει τις συντελούμενες αλλαγές, τις λειτουργίες σε μια υπηρεσία. Είναι αδύνατον να συμμετάσχει πραγματικά στα κέντρα λήψης των αποφάσεων. Και όταν καλείται να συμμετάσχει, κρίνει ότι η συμμετοχή του είναι μάταια και άσκοπη, διότι όλες οι αποφάσεις βρίσκονται πολύ μακριά του. Ο συγκεντρωτισμός είναι αντιαναπτυξιακός διότι οι παραγωγικές δυνάμεις στραγγαλίζονται, ατομικές και συλλογικές πρωτοβουλίες βουλιάζουν στη γραφειοκρατία και σπαταλιέται ανθρώπινο δυναμικό σε χρονοβόρες και ανούσιες διαδικασίες. Όλα τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα να κατακερματίζεται η έννοια της κοινότητας, της γειτονιάς, της τοπικής ταυτότητας και των αποκεντρωμένων θεσμών.

Η αποκέντρωση πρέπει να είναι ο μεγάλος στόχος της κεντρικής εξουσίας. Η αφαίρεση δηλαδή εξουσιών από την κεντρική εξουσία και η μεταφορά τους στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Μεταφορά η οποία όμως θα εγγυάται την μεταφορά των ανάλογων οικονομικών πόρων. Για να είναι εγγυημένη η οικονομική μεταφορά, επιβάλλεται να γίνεται απ’ ευθείας μέσω του ετήσιου προϋπολογισμού. Επίσης, αποκέντρωση σημαίνει θέσπιση κανόνων αξιοπιστίας και διαφάνειας, έλεγχος της αυθαίρετης εξουσίας. Το κράτος πρέπει να είναι περισσότερο ευέλικτο, αποτελεσματικό, επιτελικό αλλά ταυτοχρόνως και πιο μικρό και περιορισμένο.

Για να επιτευχθεί η αποκέντρωση, επιβάλλεται η παρουσία ενός ισχυρού Δήμου. Ο Δήμος αποτελεί αδιαμφισβήτητα κύτταρο της δημοκρατίας και θεμέλιο της τοπικής ανάπτυξης και της κοινωνικής συνοχής. Ο Δήμος πρέπει να σχεδιάζει και να υλοποιεί την τοπική ανάπτυξη, σε συνεργασία με τις τοπικές παραγωγικές δυνάμεις, με τα κατά τόπους Δημοτικά Διαμερίσματα (όπου αυτά υπάρχουν βάση Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων) και να εγγυάται τη συμμετοχή των πολιτών. Για να γίνει πράξη το παραπάνω, προϋπόθεση αποτελεί η διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια, που συνοδεύεται από το αντίστοιχο πολιτικό κύρος.

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι και πρέπει να παραμείνει η φωνή των πολιτών. Η Αυτοδιοίκηση πρέπει να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που αφορούν την απασχόληση, το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής, την κοινωνική πολιτική, την παιδεία, τον πολιτισμό, τις μεταφορές, τη νέα γενιά, τον αθλητισμό, τις νέες τεχνολογίες και την ενσωμάτων των μεταναστών. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η νέα κατανομή αρμοδιοτήτων πρέπει να συνοδεύεται από την καθιέρωση αυτοτελών πόρων για την άσκηση των αρμοδιοτήτων κάθε επιπέδου. Ακόμα, η Αυτοδιοίκηση πρέπει να είναι συμμετοχική. Πρέπει να καταστήσει τον πολίτη πρωταγωνιστή των αποφάσεων και αυτό θα μπορούσε να γίνει με την ισχυροποίηση του θεσμού των δημοτικών διαμερισμάτων και με την εγκαθίδρυση του θεσμού των τοπικών δημοψηφισμάτων για θέματα υψηλής σημασίας για τον Δήμο. Τα τοπικά δημοψηφίσματα θα διεξάγονται από τη δημοτική αρχή για σοβαρά θέματα που ανήκουν στη σφαίρα των αρμοδιοτήτων των Ο.Τ.Α. Δεν θα μπορεί να αποτελέσουν αντικείμενο του τοπικού δημοψηφίσματος θέματα εθνικής πολιτικής καθώς και εκείνα που θα συνδέονται με τις αρμοδιότητες των περιφερειακών και νομαρχιακών αρχών. Οι ΟΤΑ πρέπει να έχουν την υποχρέωση να δίνουν την ευρύτερη δυνατή δημοσιότητα στο επιχειρησιακό πρόγραμμα, στο Τεχνικό Πρόγραμμα και στην Κατάρτιση του ετήσιου προϋπολογισμού. Προηγουμένως, θα πρέπει βεβαίως να έχει υπάρξει συμμετοχική διαβούλευση για την κατάρτιση των παραπάνω.

Η αναβάθμιση των αιρετών οργάνων και η εσωτερική αποκέντρωση είναι αναγκαίες για να δώσουν ένα νέο πρόσωπο στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Οι Δήμοι, προκειμένου να μπορούν να ανταποκριθούν στις διευρυμένες αρμοδιότητες , σε τομείς όπως η παιδεία, η υγεία, η απασχόληση, το περιβάλλον, οι συγκοινωνίες, είναι αναγκαίο να είναι λιγότεροι και ισχυρότεροι. Επιπλέον, πρέπει να θεσπιστεί αιρετή περιφερειακή αυτοδιοίκηση, η οποία θα έχει στόχο την διατήρηση της εδαφικής συνοχής και η συμμετοχή στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι των Περιφερειών της χώρας, ως ισότιμων κοινωνικών εταίρων.

Θεμιτή είναι για την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη η εγκαθίδρυση μητροπολιτικού συστήματος διακυβέρνησης με βασικούς στόχους: Την αποτελεσματική διαχείριση των ενιαίων βασικών λειτουργιών του πολεοδομικού συγκροτήματος που συνδέονται με την καθημερινότητα, τη βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών και της ποιότητας ζωής των πολιτών , καθώς και την κοινωνική συνοχή στις δύο μεγαλουπόλεις, την ενίσχυση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας των δύο μητροπολιτικών περιοχών, την αποσυμφόρηση της κεντρικής διοίκησης και την ενίσχυση του επιτελικού της ρόλου για το σύνολο της χώρας.

Προϋπόθεση όλων των παραπάνω, αποτελεί η ενεργός συμμετοχή των πολιτών, ως δύναμης ιδεών, προτάσεων, πρωτοβουλιών, στήριξης και ελέγχου. Μόνο έτσι θα διασφαλιστεί η κοινωνική συνοχή, η κοινωνική ενσωμάτωση των μεταναστών, θα αντιμετωπιστεί η ανεργία και ο κοινωνικός αποκλεισμός. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει να ενισχυθεί ώστε να υπάρξει πραγματική και σε μεγάλη έκταση των ευπαθών κοινωνικά ομάδων: ατόμων με αναπηρία, ατόμων ειδικών ικανοτήτων, ατόμων με πολιτιστικές και θρησκευτικές ιδιαιτερότητες, γεωγραφικά αποκλεισμένων, μονογονεϊκών οικογενειών, απεξαρτημένων.

Οι μεγάλοι στόχοι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης πρέπει να είναι οι εξής:

Τοπική Δημοκρατία: Η τοπική δημοκρατία θα επιτευχθεί με τη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων για σημαντικά θέματα τοπικού ή υπερτοπικού ενδιαφέροντος, με τη θεσμοθέτηση, με απόφαση Δημοτικού Συμβουλίου, Οργάνου Διαβούλευσης με τους κοινωνικούς φορείς της πόλης. Ένα ακόμα στοιχείο θα μπορούσε να είναι η δημοσιοποίηση της λογοδοσίας της Δημοτικής Αρχής με συναντήσεις με τους κατοίκους κατά συνοικία, δημοτικό διαμέρισμα, έντυπα ή μέσω διαδικτύου. Μεγάλο ζήτημα είναι η διασφάλιση της διαφάνειας στη λειτουργία του Δήμου με τη δημοσίευση των βασικών αποφάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου και της Δημαρχιακής Επιτροπής στην ιστοσελίδα του Δήμου στο διαδίκτυο. Επίσης, σημαντική πρέπει να είναι η στήριξη και η συνεργασία με τα τοπικά μέσα μαζικής ενημέρωσης τα οποία δεν θα αναπαράγουν απλώς τα κεντρικά πολιτικά ζητήματα αλλά θα συνδέονται με την τοπική ζωή.

Τοπική Κοινωνική Πολιτική: Χρήσιμη θα ήταν η συγκρότηση μόνιμης επιτροπής των Εθελοντικών οργανώσεων κοινωνικής αλληλεγγύης καθώς και η θεσμοθέτηση τοπικού συμβουλίου μεταναστών με συμβουλευτικό χαρακτήρα. Ακόμα, επιτακτική κρίνεται η εφαρμογή προγραμμάτων κοινωνικής αλληλεγγύης και στήριξης των ατόμων με αναπηρία, με ειδικές ικανότητες και γενικά των κοινωνικά αποκλεισμένων.

Εξυπηρέτηση του πολίτη: Πρέπει να δοθούν άμεσα αρμοδιότητες στα κατά τόπους Δημοτικά Διαμερίσματα, να υπάρξει εκ βάθρων λειτουργικός εκσυγχρονισμός των υπηρεσιών του Δήμου (ψηφιοποίηση των δεδομένων, εκ νέου κατάρτιση και δια βίου επιμόρφωση του προσωπικού, πάταξη της υπερ-γραφειοκρατίας). Θα μπορούσε επίσης να υπάρξει διεύρυνση του ΚΕΠ με τις παρεχόμενες από το Δήμο υπηρεσίες.

Μια από τις εξαγγελίες της νέας κυβέρνησης είναι η συνέχιση της διοικητικής μεταρρύθμισης. Στο πλαίσιο του δημοσίου διαλόγου, είναι σημαντικό να ανοίξει άμεσα διάλογος με όλους τους φορείς και τα συμπεράσματα να κατατεθούν στα αρμόδια κεντρικά όργανα (Υπουργείο Εσωτερικών, ΚΕΔΚΕ, ΕΝΑΕ).